ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

ΓΕΝΙΚΑ

Παχυσαρκία ορίζεται η περίσσεια λίπους το οποίο εναποτίθεται στα λιποκύτταρα. Η συσσώρευση λίπους στους ιστούς όταν υπερβαίνει τα φυσιολογικά επίπεδα, με αυξημένο όγκο λιποκυττάρων, ονομάζεται παχυσαρκία ή υπερλίπωση. Επίσης, όταν τα τριγλυκερίδια που αποθηκεύονται στα λιποκύτταρα υφίστανται συνεχή μεταβολική μεταμόρφωση παρατηρείται μια αύξηση της συγκέντρωσης όλων των συστατικών του μεταβολισμού των λιπιδίων. Με άλλα λόγια, οι μεταβολές του συνολικού ποσού λίπους (αύξηση μάζας λιπώδους ιστού) αντιστοιχούν σε μεταβολές του μεγέθους ή του αριθμού των λιποκυττάρων.

Τα παχύσαρκα άτομα δεν διαφέρουν μόνο στο περιβάλλον λίπος που αποθηκεύουν αλλά και στην τοπική κατανομή του στο σώμα, η οποία προκαλεί αύξηση του βάρους και προβλήματα που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Η παχυσαρκία είναι η κατάσταση κατά την οποία το βάρος είναι 120% ή και περισσότερο από το ιδανικό βάρος σώματος (IBW). Χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες: 
1) Ελαφριά: 120-140% του ιδανικού βάρους
2) Μέτρια: 141-200% του ιδανικού βάρους
3) Σοβαρή ή θανατηφόρος: > 200% του ιδανικού βάρους

ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

Η παιδική παχυσαρκία πρόκειται για πολυγονιδιακή και πολυπαραγοντική νόσος. Αποτελεί μεταβολικό νόσημα που προέρχεται είτε από αναστρέψιμους παράγοντες όπως το περιβάλλον είτε από μη αναστρέψιμους όπως τα γονίδια. Η νόσος αυτή έχει αυξηθεί στις παιδικές ηλικίες κατά 54%.

Ο ορισμός της παιδικής παχυσαρκίας θα πρέπει να γίνεται με βάση τις εκατοστιαίες θέσεις ή σταθερές αποκλίσεις του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ-BMI) σε ειδικά διαγράμματα σύμφωνα με το βάρος, το ύψος, την ηλικία και το φύλο σε μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες. Έτσι, υπολογίζεται η ιδανική αναλογία ύψους-βάρους για να αποδειχτεί αν το βάρος του παιδιού είναι φυσιολογικό σύμφωνα με την ηλικία και το ύψος του. Αν ο ΔΜΣ του παιδιού είναι μεγαλύτερος από την 95η εκατοστιαία θέση, θεωρείται παχύσαρκο, ενώ αν είναι μεταξύ 85ης και 95ης θέσης, θεωρείται υπέρβαρο. Οι καμπύλες με τις εκατοστιαίες θέσεις καταγράφονται στα βιβλιάρια υγείας του παιδιού.

ΔΜΣ

Ο ΔΜΣ στους ενήλικες προσδιορίζεται με τον μαθηματικό τύπο ΔΜΣ= Βάρος/ύψος2. Έτσι, αν ο ΔΜΣ είναι 20-25 kg/m2 τότε το άτομο είναι φυσιολογικού σωματικού βάρους, αν είναι μεταξύ 25 και 28 ή 30 kg/m2 θεωρείται υπέρβαρο, αν είναι >28 ή 30 kg/m2 θεωρείται παχύσαρκο και αν είναι >35 kg/m2 πάσχει από κακοήθη παχυσαρκία.

Άλλοι δείκτες παχυσαρκίας όπως η περιφέρεια μέσης και η αναλογία περιφέρειας μέσης/ περιφέρεια ισχίων, που στους ενήλικες ορίζουν την κοιλιακή παχυσαρκία και έχουν προγνωστική αξία, φαίνεται ότι έχουν παρόμοια αξία στα παιδιά και πρέπει να συνεκτιμώνται. Επιπλέον, ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, η παρατήρηση ακμής, υπερτρίχωσης, ραβδώσεων και ξανθωμάτων καθώς και δυσμορφικά χαρακτηριστικά συμβάλλουν στην εκτίμηση της παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους.

Αίτια παιδικής παχυσαρκίας

* Κληρονομικότητα: Κληρονομείται η τάση για παχυσαρκία που μπορεί να εκδηλωθεί ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Τα παιδιά με 1 παχύσαρκο γονέα έχουν 50% πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκα, ενώ τα παιδιά με 2 παχύσαρκους γονείς έχουν 80% πιθανότητα.
* Περιβάλλον: Υπερσιτισμός- Κακή διατροφή (αφορά κυρίως τα ενδιάμεσα γεύματα όπως πατατάκια, κρουασάν, μπισκότα, γλυκά, σοκολάτες και όχι τόσο τα κυρίως).
* Μειωμένη φυσική δραστηριότητα: Αύξηση της αδράνειας (τηλεόραση, υπολογιστής, βιντεοπαιχνίδια).
* Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες:  Έλλειψη επικοινωνίας παιδιών με τους γονείς. Η αύξηση βάρους οδηγεί σε αρνητική εικόνα για το σώμα και αυτή με τη σειρά της σε απομόνωση-κατάθλιψη (διαταραχή διατροφικής συμπεριφοράς).
* Ορμονικά αίτια: Υποθυρεοειδισμός, διαταραχές των επινεφριδίων, της υπόφυσης, του υποθαλάμου.
* Βάρος γέννησης: Τα χαμηλού βάρους νεογέννητα έχουν αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν διαβήτη και υπερλιπιδαιμία στο μέλλον. Τα υψηλού βάρους νεογέννητα (4,5 κιλά) έχουν αυξημένες πιθανότητες να γίνουν υπέρβαρα στο μέλλον.

Επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας στην υγεία του παιδιού

* Πρώιμη ήβη ή καθυστέρηση ήβης
* Γυναικομαστία
* Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
* Υπερτριγλυκεριδαιμία
* Αρτηριακή πίεση
* Σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο
* Βρογχικό άσθμα
* Ορθοπεδικά προβλήματα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Ο εργαστηριακός έλεγχος αποτελεί χρήσιμο εργαλείο στον εντοπισμό μίας υποκείμενης νόσου όταν ενυπάρχει το πρόβλημα της παχυσαρκίας:

- Γλυκόζη νηστείας ορού
- Ινσουλίνη νηστείας
- Γενική αίματος
- Γενική ούρων
- Ουρία
- Κρεατινίνη
- Μικροαλβουμίνη πρώτων πρωϊνών ούρων
- AST
- ALT
- γGT
- TSH
- FT4
- Κορτιζόλη
- Χοληστερόλη
- HDL
- LDL
- Τριγλυκερίδια
- Lp (a)