ΙΟΣ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΝΕΙΛΟΥ

Τι είναι ο ιός του Δυτικού Νείλου και πώς μεταδίδεται;

Η λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου (West Nile virus) είναι νόσημα που μεταδίδεται κυρίως από τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού (του γένους Culex) και προσβάλλει ζώα (π.χ. πτηνά, άλογα) και ανθρώπους. Αναγνωρίσθηκε για πρώτη φορά στην επαρχία του Δυτικού Νείλου στην Ουγκάντα το 1937.

Τα κουνούπια συνήθως τσιμπάνε το βράδυ μέχρι το ξημέρωμα. Αυτά μολύνονται όταν τσιμπούν μολυσμένα πτηνά (ορισμένα είδη κυρίως άγριων πτηνών), που αποτελούν τη βασική δεξαμενή του ιού στη φύση. Οι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί θεωρείται ότι δε μεταδίδουν περαιτέρω τον ιό σε άλλα κουνούπια.

Σε πολύ μικρό αριθμό περιπτώσεων έχει αναφερθεί μετάδοση του ιού και από άλλες αιτίες όπως: μεταμόσχευση οργάνου, μετάγγιση αίματος και σπάνια από τη μητέρα στο έμβρυο (συγγενής λοίμωξη). Ο ιός δεν μεταδίδεται άμεσα από άτομο σε άτομο μέσω της συνήθους κοινωνικής (π.χ. άγγιγμα, φιλί), σεξουαλικής ή άλλη επαφής.

Ποια είναι τα συμπτώματα της λοίμωξης από τον ιό;

Η πλειοψηφία των ατόμων που μολύνονται από τον ιό δεν αρρωσταίνουν καθόλου ή παρουσιάζουν μόνο ήπια νόσο, ενώ πολύ λίγα άτομα (λιγότερα από 1%) εμφανίζουν σοβαρή νόσο που προσβάλλει το νευρικό σύστημα (εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα ή παράλυση). Στη σοβαρή νόσο, η ανάρρωση μπορεί να καθυστερήσει ή ακόμη να συμβούν μόνιμες νευρολογικές βλάβες ή και -σε μικρό ποσοστό- θανατηφόρος κατάληξη. Άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 50 ετών) κινδυνεύουν περισσότερο να αρρωστήσουν σοβαρά καθώς και άτομα με ανοσοκαταστολή και χρόνια υποκείμενα νοσήματα.

Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται συνήθως είναι ήπια. Μερικά από αυτά είναι: κοιλιακός πόνος, διάρροια, πυρετός, κεφαλαλγία, έλλειψη όρεξης, μυϊκοί πόνοι, ναυτία, εξάνθημα, πονόλαιμος, διόγκωση των λεμφαδένων, έμετος.

Πόσο σύντομα εμφανίζονται τα συμπτώματα και πόσο διαρκούν;

Μετά το τσίμπημα του μολυσμένου κουνουπιού μεσολαβούν συνήθως 2 έως 14 ημέρες μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Στην ήπια μορφή της νόσου, τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν σε 3 έως 6 ημέρες (λιγότερο από μία εβδομάδα), χωρίς να αφήσουν κατάλοιπα, αν και ορισμένα συμπτώματα (π.χ. υπερβολική κόπωση, κεφαλαλγία, μυαλγίες, διαταραχές συγκέντρωσης) μπορεί ενίοτε να παραμείνουν για εβδομάδες ή μήνες.

Στη σοβαρή μορφή της νόσου που προσβάλλει το κεντρικό νευρικό σύμπτωμα (εγκεφαλίτιδα, οξεία χαλαρή παράλυση), τα συμπτώματα της οξείας φάσης μπορεί να διαρκέσουν μερικές εβδομάδες, ενώ μετά μπορεί να παραμείνουν μακροχρόνια υπολειπόμενα νευρολογικά ελλείμματα ή διαταραχές (π.χ. παραλύσεις, διαταραχές κινητικότητας, κεφαλαλγία, χρόνια κόπωση).

Ποια είναι τα στατιστικά για την εμφάνιση του ιού στην Ελλάδα;

Κρούσματα λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου καταγράφηκαν τα έτη 2010-2014 και 2017-2018 σε πολλές περιοχές της χώρας μας. Την περσινή περίοδο 2018, υπήρξε αυξημένος αριθμός κρουσμάτων, σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στη χώρα μας, με την εμφάνιση ανθρώπινων περιστατικών από τα τέλη Μαΐου 2018.

Το 2018 διαγνώσθηκαν συνολικά τριακόσια δεκαέξι (316) εγχώρια κρούσματα λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου, εκ των οποίων τα διακόσια σαράντα τρία (243) παρουσίασαν εκδηλώσεις από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ, εγκεφαλίτιδα ή/και μηνιγγίτιδα ή/και οξεία χαλαρή παράλυση) και τα εβδομήντα πέντε (75) είχαν ήπιες εκδηλώσεις (εμπύρετο νόσημα/ δεν είχαν εκδηλώσεις από το ΚΝΣ). Έχει καταγραφεί, επίσης, ένα εισαγόμενο περιστατικό (με ιστορικό ταξιδιού και προσβολής σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα). Από τους 316 ασθενείς που διαγνώσθηκαν με λοίμωξη από τον ιό το 2018, οι σαράντα οκτώ (48) νοσηλεύθηκαν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.

Ποια άτομα κινδυνεύουν περισσότερο για σοβαρή νόσο;

Σοβαρή νόσος μπορεί να συμβεί σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, ωστόσο η μεγάλη ηλικία (>50 ετών) είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου για σοβαρή νόσο και θανατηφόρο κατάληξη. Επίσης, οι πιο σοβαρές εκδηλώσεις εμφανίζονται συνήθως σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς και γενικά σε άτομα με χρόνια υποκείμενα νοσήματα.

Πώς θεραπεύεται η λοίμωξη από τον ιό;

Γενικότερα, δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τη λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου. Στις ηπιότερες περιπτώσεις ο πυρετός και τα άλλα συμπτώματα περνούν μόνα τους, ενώ στα πιο σοβαρά περιστατικά που χρειάζονται νοσηλεία χορηγείται υποστηρικτική θεραπεία (χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών, πιθανή εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας για μηχανική αναπνευστική υποστήριξη κλπ).

Επίσης, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο έναντι του ιού για τον άνθρωπο. Τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν.

Ποια είναι τα μέτρα προφύλαξης που πρέπει να ακολουθούμε για την προστασία από τη μόλυνση με τον ιό;

Ελλείψει εμβολίου, ο μόνος τρόπος για τη μείωση της λοίμωξης στους ανθρώπους είναι η ευαισθητοποίηση σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου και η εκπαίδευση των ανθρώπων σχετικά με τα μέτρα που μπορούν να λάβουν για να μειώσουν την έκθεση στον ιό. Μερικά από αυτά τα μέτρα είναι: η χρήση εγκεκριμένων εντομοαπωθητικών σώματος, μακριών ρούχων, σητών, κλιματιστικών ή ανεμιστήρων. Επίσης, πρέπει να δίνεται προσοχή στην υγιεινή των χεριών, ιδιαίτερα κατά το χειρισμό ασθενών ζώων ή των ιστών τους και κατά τη διάρκεια των διαδικασιών σφαγής. Τέλος, δεν πρέπει να αφήνονται στάσιμα νερά μέσα και έξω από το σπίτι, στα μπαλκόνια, στην αυλή, στο χωράφι κλπ, διότι ευνοείται ο πολλαπλασιασμός των κουνουπιών.

Ποιες εργαστηριακές-διαγνωστικές εξετάσεις χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο του ιού;

Η εργαστηριακή διάγνωση των λοιμώξεων από ιό του Δυτικού Νείλου βασίζεται κυρίως στις ορολογικές μεθόδους σε δείγματα αίματος ή/ και ΕΝΥ.

Ορολογικός έλεγχος (ELISA, IFAT)

Δεδομένου ότι τα IgM αντισώματα αδυνατούν να διαπεράσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, η παρουσία IgΜ αντισωμάτων στο ΕΝΥ υποδεικνύει λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Συνήθη εργαστηριακά ευρήματα:

• φυσιολογικά ή αυξημένα επίπεδα λευκοκυττάρων με λεμφοκυτταρικό τύπο
• αναιμία
• υπονατριαιμία (συνήθως σε εγκεφαλίτιδα)
• ευρήματα εξέτασης εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ): πλειοκύττωση με λεμφοκυτταρική υπεροχή, αυξημένα επίπεδα πρωτεϊνών, φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης
• αξονική τομογραφία: δε βοηθά στη διάγνωση αλλά μπορεί να αποκλείσει άλλα αίτια μηνιγγοεγκεφαλίτιδας
• μαγνητική τομογραφία: συνήθως είναι φυσιολογική, μερικές φορές προκύπτουν μη ειδικά ευρήματα όπως λεπτομηνιγγική ενίσχυση και αλλοιώσεις σήματος του εγκεφαλικού παρεγχύματος.

PCR

Η διαγνωστική αξία της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης στον ιό του Δυτικού Νείλου είναι περιορισμένη λόγω της σύντομης και χαμηλών επιπέδων ιαιμίας (πρακτικά, όταν ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα, το στάδιο της ιαιμίας βρίσκεται στο τέλος του οπότε δεν ανιχνεύεται με PCR η οποία αποβαίνει αρνητική).

Εφαρμόζεται κυρίως για τον έλεγχο των προϊόντων αίματος (με χρήση μεθόδου NAT: nucleic acid amplification test).